Cytat

Rafał Łukawiecki i John Sexton, na jego warsz­ta­tach, 2011

Warsztaty Johna Sextona “The Expressive Black and White Print”

Po wielu latach zasta­na­wia­nia się, nabra­łem odwagi by zapi­sać się na słynne warsz­taty Johna Sextona The Expressive Black & White Print Workshop, które pro­wa­dzi od 29 lat, zacząw­szy w cza­sach, kiedy był asy­sten­tem Ansela Adamsa. Poczułem się szczę­ścia­rzem, kiedy zosta­łem przy­jęty i dotar­łem do Carmel Valley w Kalifornii wie­czo­rem 15 listo­pada 2011, gdzie spo­tka­łem pozo­sta­łych sied­miu uczest­ni­ków, przy­by­łych z całego świata: Alastair Firkin, Frank, Herb Swick, Linda Fitch, Mike Reeves, Stephanie Slaymaker, oraz Steve Hartsfield.

Warsztaty oka­zały się świet­nym spo­so­bem zdo­by­cia wie­dzy, któ­rego powi­nie­nem był doświad­czyć już dawno temu. W rezul­ta­cie zmie­niam moje spo­soby pracy, pozby­wa­jąc się kilku star­szych i now­szych, acz nie­po­trzeb­nych pod­pó­rek, uprasz­cza­jąc mój pro­ces.

John nie pozwa­lał nam się nudzić: każdy dzień zaczy­nał się o 8:30 rano a koń­czy­li­śmy po 22:00. Nie tylko można podzi­wiać jego piękne foto­gra­fie i albumy, ale też jego znaczną ener­gię i wytrwa­łość. Żadne pyta­nie nie uzy­skało mniej niż bar­dzo dokładną odpo­wiedź, nawet jeżeli to ozna­czało, że spę­dzał wła­sny czas nocą, wyko­nu­jąc eks­pe­ry­menty, by upew­nić się co do swo­ich odpo­wie­dzi — tak było, np. pod­czas dys­ku­sji na temat papie­rów foto­gra­ficz­nych zawie­ra­ją­cych sub­stan­cje wywo­łu­jące. Byłem zasko­czony rezul­ta­tami, które są odmienne od zdań wypo­wia­da­nych w sieci, ale to temat na inny artykuł.


W ciemni mistrza. Od lewej: John Sexton, Alastair Firkin, Rafal Lukawiecki
John Sexton Demonstrates Print Bleaching

Spędzaliśmy więk­szość czasu w jego nie­sa­mo­wi­tej ciemni i stu­dio, poza jedną przy­jemną wycieczką do Point Lobos, gdzie prak­ty­ko­wa­li­śmy z wła­snymi apa­ra­tami, kon­cen­tru­jąc się nad tajem­ni­cami korzy­sta­nia ze świa­tło­mie­rza punk­to­wego, pod okiem pro­wa­dzą­cego, któ­rego samo­chód ma tablice reje­stra­cyjne a wyjąt­kowo traf­nym napi­sem “Mr Zone” („Pan Strefa”).

Ciemnia była miej­scem wielu poka­zów tech­nik Johna, oraz swego rodzaju ducho­wym cen­trum warsz­ta­tów. Nie mie­li­śmy szansy samemu pra­co­wać (poza Point Lobos), czego szkoda, ale zdaję sobie sprawę, że uczy­niło by to warsz­taty albo bar­dzo dłu­gimi, albo tro­chę powierz­chow­nymi, a ani jed­nymi ani dru­gimi one na pewno się nie okazały.


Pokaz wybie­la­nia odbitki

Podglądanie mistrza w akcji było świetną szkołą i zgod­nie z moimi ocze­ki­wa­niami wiele nauczy­łem się zarówno patrząc na jego ręce, jak i jego słu­cha­jąc. Jego tech­nika dodging i bur­ning (roz­ja­śnia­nia i przy­ciem­nia­nia) była kunsz­tem i bar­dzo bym chciał móc powtó­rzyć te deli­katne ruchy, które nam poka­zy­wał ryt­micz­nie posu­wa­jąc się w sekwen­cji ich 10 – 20, powta­rza­nej z pamięci, jak taniec. Wszystko co nam poka­zy­wał gra­ni­czyło z obse­sją per­fek­cji, pod­no­sząc nam poprzeczkę bar­dzo wysoko. Na szczę­ście, poważna atmos­fera była czę­sto roz­luź­niana jego humo­rem i wszy­scy z zacie­ka­wie­niem słu­chali aneg­dot o naj­więk­szych ame­ry­kań­skich foto­gra­fach, oraz jego wła­snych, zabaw­nych histo­rii. John opo­wie­dział, kiedy jako młody pra­cow­nik retu­szo­wał podwójne odbla­ski w oczach na por­tre­tach, które zwy­kle widać kiedy foto­gra­fuje się przy uży­ciu dwóch lamp — ale z jedną nie­ty­pową róż­nicą: John usu­wał odbla­ski nie­sy­me­trycz­nie, co dawało oczom wygląd nieco mniej niż inteligentny…

Najpożyteczniejszą czę­ścią warsz­ta­tów, wydaje mi się, był prze­gląd naszych teczek. John spę­dził godzinę nad dzie­się­cioma foto­gra­fiami każ­dego z uczest­ni­ków, a potem jesz­cze raz, nad wybra­nymi przez nas trzema nega­ty­wami. Kiedy przy­szła moja kolej, byłem na gra­nicy prze­ra­że­nia, ale John umie prze­ka­zy­wać swoje uwagi w mądry spo­sób, który nie ude­rza w arty­styczne ego. Wiele się nauczy­łem kiedy roz­kła­dał moje foto­gra­fie na ele­menty pierw­sze, ale rów­nież wiele, kiedy oglą­da­łem foto­gra­fie innych uczest­ni­ków i kiedy słu­cha­łem ich uwag. Mam nadzieję mieć jesz­cze kie­dyś szansę powtó­rzyć to doświad­cze­nie, może kiedy przy­go­tuję nowe prace.


Anne opi­suje tech­niki retuszu

By zapo­biec krań­co­wemu wycień­cze­niu, Anne Larsen, prze­miła żona Johna, która także jest foto­grafką, poka­zy­wała tajemne aspekty wykań­cza­nia zdjęć, a szcze­gól­nie tech­nikę mon­to­wa­nia na sucho, przy­go­to­wy­wa­nia passe-partout, oraz retu­szu. Ponieważ tra­dy­cyjna tech­nika foto­gra­ficzna srebro-żelatyny nie jest już tak popu­larna jak 20 lat temu, jest prak­tycz­nie nie­moż­li­wym nauczyć się tych tech­nik od nikogo, a książki nie opi­sują rza­dziej uży­wa­nych, ale waż­nych zabie­gów. Mam wiele do podzię­ko­wa­nia Anne za jej cier­pli­wość w wyja­śnie­niu jak pozbyć się pro­blemu przy mon­tażu na sucho „przy­brzeż­nych podłuż­nych wklę­śnięć” z jakimi wal­czy­łem ponad rok przy udziale APUG. Podzieliła się swoim pro­stym, ale nie oczy­wi­stym roz­wią­za­niem, które pew­nie odkry­wała przez kil­ka­na­ście lat. A na doda­tek, kiedy nie jada­li­śmy w lokal­nych restau­ra­cjach, Anne poka­zy­wała swoje zdol­no­ści kuli­narne pocho­dze­nia duń­skiego, przy­go­to­wu­jąc dla nas kilka uczt. Anne i John na prawdę spra­wili, że czu­li­śmy się jak goście w ich domu, a nie tylko jak stu­denci na ich kursie.

Przebywanie cały tydzień w oto­cze­niu poroz­wie­sza­nych, ory­gi­nal­nych, pięk­nych foto­gra­fii Johna i Anne, oraz wielu rary­ta­sach innych wiel­kich foto­gra­fów, włą­cza­jąc Adamsa i Westonów, miało wielki wpływ na mnie. Obudziło kilka pomy­słów próby cze­goś nowego, ale rów­nież powo­łało mnie ku potrze­bie wyko­ny­wa­nia moich foto­gra­fii bez miej­sca na nie­pew­ność, ale osią­ga­nia mak­si­mum jakiego mogę dojść, oraz nie­usta­ją­cego ulep­sza­nia. Nie wiem, jak oni wszy­scy tak długo wytrwali wier­nie w swo­ich powołaniach?


Intensyfikacja nega­ty­wów przy uży­ciu selenu

Poza tłu­ma­cze­niem pod­staw, któ­rymi nikt się zwy­kle nie dzieli — np. jak porząd­nie czy­ścić nośniki nega­ty­wów wiel­ko­for­ma­to­wych: ude­rzać je mocno i nabyć odku­rzacz inży­nier­ski, albo, jaki jest naj­lep­szy fla­ma­ster do pisa­nia na brze­gach nega­ty­wów — John wytłu­ma­czył kilka rzad­szych ale bar­dzo przy­dat­nych tech­nik, z któ­rych naj­bar­dziej zain­te­re­so­wała mnie inten­sy­fi­ka­cja nega­ty­wów za pomocą selenu, która nawet działa wybiór­czo na frag­men­tach klisz. Nie muszę chyba doda­wać, że patrząc na ciem­nię Johna, każdy zabrał ze sobą wiele pomy­słów, jako że owo miej­sce try­skało latami prze­my­śleń i doświad­cze­nia. Już zmie­ni­łem u sie­bie hydrau­likę regu­la­cji tem­pe­ra­tury wody, nowy zlew jest zamó­wiony i pla­nuję nową świa­tłosz­czelną szu­fladę do papieru fotograficznego.

Aczkolwiek, nie cho­dzi tu o zabawki i gadżety, czy o lep­szy obiek­tyw (cho­ciaż ramka kadru­jąca przy­daje się.) Lekcja, która się pod­kre­ślała naj­moc­niej, to zaparta praca, nie pod­da­wa­nie się i powta­rza­nie — powta­rza­nie, aż wyj­dzie popraw­nie. Nawet, jeżeli na to potrzeba następ­nych 29 lat.
Rafał Łukawiecki