Cytat

Dokumentacja fotograficzna

Fotografia stanowi ważną część dokumentacji wykopaliskowej. W trakcie trwania wykopalisk wykonujemy zarówno fotografie negatywowe (rutynowo - czarno-białe, a niekiedy również kolorowe) jak i barwne przeźrocza. Fotografie służyć mają kilku celom. Będą to:
• zdjęcia dokumentacyjne (ogólne plany badanych powierzchni stanowiska, plany warstw, zdjęcia obiektów i przekrojów oraz zabytków in situ oraz dokumentacja zabytków ruchomych wykonywana po ich wydobyciu i odpowiednim przygotowaniu),
• ilustracje do sprawozdań i publikacji,
• przezrocza wykorzystywane później do publicznej prezentacji (wykłady, prelekcje). Uzupełnieniem zasadniczej części dokumentacji fotograficznej dość często są obecnie
zdjęcia wykonywane aparatem typu Polaroid. Natychmiast wywołane zdjęcia są przydatnym uzupełnieniem kart dokumentacyjnych obiektów, a seria zdjęć wykonywana w trakcie eksploracji źle zachowanych zabytków może być pomocna przy ich późniejszej rekonstrukcji. Niekiedy wykonywana jest również dokumentacja filmowa (wideo). W użycie wchodzą też coraz powszechniej cyfrowe aparaty fotograficzne, za pomocą których uzyskuje się zdjęcia w formie komputerowych plików graficznych, które następnie mogą być poddawane dalszej obróbce i drukowane w odpowiedniej skali.
Podstawy fotografii będą przedmiotem zajęć dydaktycznych przewidzianych w dalszym toku studiów. Poniżej przedstawiono jedynie kilka podstawowych zasad i uwag dotyczą-

• Przed przystąpieniem do robienia zdjęć należy fotografowany rejon wykopu szczególnie dokładnie odczyścić - tak, by na zdjęciu widoczne były wszystkie istotne elementy, które chcemy pokazać (zarysy warstw, barwy, wątki murów, zabytki ruchome). Większy kontrast barw można niekiedy osiągnąć dzięki zwilżeniu powierzchni wodą. Nawet jeżeli utrzymywaliśmy dostateczną czystość w trakcie eksploracji, przygotowanie większych partii wykopu do zdjęć może potrwać kilka godzin. Na początku warto sprawdzić za pomocą aparatu, jaki obszar znajdzie się w kadrze. Usuwamy z niego nie tylko luźną ziemię i pył, ale także ślady stóp, sprzęt i narzędzia; uporządkowania być może będzie również wymagać teren wokół wykopu.
• Musimy zwrócić uwagę na dobre oświetlenie. Nie fotografujemy obiektów częściowo zacienionych, ponieważ przy silnym kontraście część zdjęcia będzie wtedy nieuchronnie prześwietlona lub niedoświetlona. W takiej sytuacji można ewentualnie stosować ekrany ocieniające lub kierujące światło słoneczne na słabo doświetlone rejony bądź lampy błyskowe. Ważne jest również wybranie odpowiedniej pory dnia. Na ogół nie poleca się wykonywania fotografii w silnym, ostrym świetle, na przykład w południe w czasie słonecznej pogody. Ponieważ pracujemy w różnych strefach klimatycznych, warto na początku sezonu zaobserwować, jakie godziny są najlepsze i jak przedstawia się oświetlenie poszczególnych części wykopu (np. świadków) w różnych porach. Zdjęcia dobrze jest robić z aparatu umieszczonego na statywie, zwalniając migawkę za pomocą wężyka.
• Na zdjęciach dokumentacyjnych wykonywanych na stanowisku powinny znajdować się oznaczenie północy w postaci strzałki oraz skala. W zależności od wielkości fotografowanych obiektów potrzebne nam będą różnej długości miarki z podziałką (może to być na przykład drewniana listewka z odcinkami zamalowanymi naprzemiennie na kontrastowe kolory (zazwyczaj czarny i biały lub czerwony i biały). Przy dużych powierzchniach można wykorzystać jako skalę tyczki miernicze o półmetrowej podziałce. Przy obiektach zagłębionych (lub stojących) i przy przekrojach warto jest dodatkowo ustawić jedną miarkę w pionie. W wypadku fotografii ukośnej układamy dwie miarki - jedną wzdłuż osi widzenia i drugą - prostopadle do niej.
• Na wielu stanowiskach obowiązkowe jest również umieszczenie na fotografowanym obszarze tablicy z krótkim opisem, zawierającym: skrót nazwy miejscowości, rok badań lub dokładną datę wykonania zdjęcia, lokalizację (numer wykopu, warstwy, obiektu, współrzędne siatki pomiarowej - w zależności od systemu stosowanego na stanowisku) oraz ewentualnie również numer inwentarzowy zdjęcia. Napis powinien być dobrze widoczny na zdjęciu, tablicę należy jednak tak ustawić, aby nie zasłaniała istotnych części obiektów, które chcemy sfotografować. W przypadku zdjęć kolorowych zalecane jest również umieszczenie standardowej tablicy kontrolnej barw, by móc rozpoznać zmiany w tonacji kolorów zmieniających się między innymi w zależności od położenia słońca (pory dnia) i zachmurzenia.
• Dokumentacja fotograficzna planów powinna być wykonywana z pewnej wysokości i najlepiej pionowo, aby uniknąć zniekształceń obrazu. Przy niewielkiej powierzchni możemy poradzić sobie przy użyciu rozkładanej drabiny. W wypadku większych obszarów
e wykorzystuje się różnej konstrukcji rusztowania, wieże do fotografii, a także specjalne ' wysięgniki, balony lub latawce z aparatem uruchamianym impulsem radiowym z ziemi.
• Zdjęcia ukośne wykonywane są w celu zadokumentowania obiektów i znalezisk ruchomych na różnych etapach eksploracji.
• Jeśli mamy możliwość wykonania zdjęć pionowych oraz dostęp do laboratorium fotograficznego, to możemy ograniczyć liczbę pracochłonnych, szczegółowych rysunków planów (np. bruków kamiennych, warstw gruzu, szkieletów), wykonując większą liczbę fotografii pionowych. Do dokumentacji może być również stosowana (np. przy dokumentacji planów, przekrojów, inwentaryzacji architektonicznej budowli) fotogrametria. Jeżeli granice obiektu i kilka charakterystycznych elementów lub punktów siatki pomiarowej widocznych na zdjęciu zostanie wrysowanych na plan, resztę szczegółów można będzie nanieść później z doprowadzonej do odpowiedniej skali odbitki. W takim wypadku konieczne jest wywołanie filmów i upewnienie się, że dokumentacja została prawidłowo wykonana przed przystąpieniem do dalszej eksploracji.
• Poza dokumentacją na stanowisku wykonujemy również - najczęściej po odczyszczeniu i ewentualnej rekonstrukcji - zdjęcia zabytków ruchomych. Znaleziska źle zachowane, zniszczone, skorodowane fotografujemy w takim stanie, w jakim zostały wydobyte i ponownie - po wykonaniu zabiegów konserwatorskich. W szczególnych przypadkach (gdy zachowały się na przykład ślady farb i pigmentów na tkaninach, drewnie, pergaminie, a nawet ceramice) dobre efekty daje fotografia w podczerwieni.
• Fakt wykonania zdjęcia powinien być odnotowany na bieżąco w odpowiednich miejscach w dokumentacji opisowej (w inwentarzu dokumentacji archeologicznej, na karcie dziennikowej, karcie opisu warstwy itd.).
• Po naświetleniu filmy należy przechowywać w chłodnym miejscu (w gorącym klimacie - jeśli to możliwe - najlepiej w dolnej szufladzie lodówki).
• Zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi najważniejsze fotografie powinny po zakończeniu wykopalisk zostać zeskanowane i zarchiwizowane na płycie kompaktowej.
• Poza fotografiami spełniającymi wymogi dokumentacyjne, warto również przygotować przezrocza z myślą o słuchaczach popularnonaukowych wykładów i prelekcji. Część szczególnie interesujących ujęć można więc na przykład powtórzyć bez obowiązkowej tablicy informacyjnej, a nawet bez skali i strzałki północy. Warto wykonać zdjęcia zbiorowe poszczególnych typów zabytków, nawet jeżeli pochodzą one z różnych kontekstów. Słuchacze będą znużeni, jeśli pokażemy im kolejno dwadzieścia przezroczy przedstawiających pojedyncze naczynia, natomiast fotografia zbiorowa tychże naczyń, wykonana w pomieszczeniu, w którym zostały znalezione (nawet jeżeli nie potrafimy ściśle określić, w jakich jego rejonach pierwotnie je ustawiono), może być dla nich interesująca.

Kleopatra w stroju faraona składa ofiarę Izydzie, relief ze stelli dedykowanej przez Greka imieniem Onnophris.

Cytat

Metodologia Badań i Dokumentacji Archeologicznej Zasady wykonywania fotografii archeologicznej

W przypadku dokumentacji archeologicznej, której podstawę stanowią wyłącznie fotografie zasady i metody fotografowania odgrywają niezwykle ważną rolę. Od właściwego wykonania zdjęcia zależy nie tylko jakość końcowych wyników, ale i naukowa wartość dokumentacji. Pomimo tego, iż to dzięki obróbce komputerowej uzyskujemy ostateczny kształt graficznej dokumentacji fotogrametrycznej to jednak końcowy efekt w bardzo dużym stopniu zależy od dostarczonego materiału wyjściowego, to jest od właściwie utrwalonego obrazu dokumentowanych struktur. Do tej pory polowa fotografia archeologiczna służyła głównie po to, aby w sposób poglądowy ukazać wygląd eksplorowanych reliktów, ich stan zachowania oraz specyfikę stanowiska. Fotografia nie pełniła roli dokumentacji sensu stricte stanowiła jedynie formę kontroli oraz porównania. Z tych też powodów zasady fotografii ukierunkowane były jedynie na to, aby w sposób najlepszy ukazać ogólną sytuację w wykopie (do tego najlepiej nadawała się fotografia z ukosa oraz fotografie obejmujące całą eksplorowaną powierzchnię). Wobec zmiany celu zastosowania fotografii stajemy przed koniecznością rewizji stosowanych metod fotografowania. Odnosi się to do formy zapisu i rodzaju wykorzystywanego sprzętu fotograficznego, sposobów przygotowania dokumentowanych powierzchni oraz sposobu fotografowania.

Przenosząc ciężar dokumentacji z metod rysunkowych na zapis fotograficzny należy się liczyć z olbrzymim wzrostem ilości wykonywanych fotografii, de facto oznacza to przejście z klasycznej fotografii negatywowej na fotografię cyfrową. I nie chodzi tu jedynie o kwestię ekonomiczną związaną z koniecznością wywoływania odbitek. Ogrom koniecznych do wykonania zdjęć sprawia, iż wykonywane metodami negatywowymi wielokrotnie zwiększyłyby nakład pracy (każda wymaga osobnego zeskanowania i to w możliwie dużej rozdzielczości). Poza tym fotografia negatywowa nie umożliwia uzyskania równie dobrej jakości obrazu. Należy przy tym pamiętać o olbrzymiej zalecie fotografii cyfrowej, jaką jest czas dostarczenia obrazu do komputera, dzięki jego skróceniu (nawet do kilku minut) posiadamy możliwość przystąpienia niemalże natychmiast do wykonywania dokumentacji oraz analiz stratyfikacji opartych na fotografii. Ma to niebagatelne znaczenie zwłaszcza w sytuacji, gdy stoimy przed koniecznością ciągłego prowadzenia prac. Wykorzystując aparat cyfrowy oraz komputer wzbogacamy się o niezwykłe czułe narzędzie kontroli i analizy stratygrafii. Nie zapominajmy przy tym, iż aparat taki umożliwia natychmiastową korektę obrazu, np. poprzez ustawienie odpowiedniej przesłony, regulacji nasycenia, ostrości itp. Wszystko to dzięki temu, że fotografowany obraz możemy oglądać na specjalnym, wbudowanym w aparat cyfrowym wyświetlaczu, zaś po kilku minutach zweryfikować na monitorze komputera. W przypadku fotografii wykonywanej na kliszy, aby sprawdzić właściwe ustawienie wszystkich tych parametrów musimy czekać aż do wywołania. Okres ten może okazać się zbyt długi, by możliwe było ponowne wierne zadokumentowanie fotografowanych warstw. Mogą one w tym czasie ulec destrukcji, np. w wyniku wysychania i utlenienia, bądź zwykłej konieczności dalszego prowadzenia prac. Oczywiście zastosowanie fotografii negatywowej nie wyklucza możliwości wykonania na ich podstawie analiz komputerowych. Są one jednak stanowczo mniej wydajne. Zakładając kompleksowe zastosowanie dokumentacji graficznej w trakcie prac wykopaliskowych fotografia cyfrowa powinna pełnić rolę wiodącą.

Przygotowanie dokumentowanych powierzchni

W sytuacji, kiedy fotografia staje się głównym sposobem dokumentowania wielkiego znaczenia nabiera właściwe przygotowanie dokumentowanych powierzchni. Samo dysponowanie odpowiednim sprzętem nie wystarczy. Można wykonać nawet tysiące fotografii, a mimo to bez odpowiedniego wyeksponowania obiektów fotografie te nie spełnią wymagań archeologicznej dokumentacji graficznej. Proces wykonywania fotografii musi być przemyślany i usystematyzowany, a nadto ściśle powiązany z etapami eksploracji. Rejestrowane powierzchnie muszą być bardzo dobrze doczyszczone i właściwie oświetlone, muszą także posiadać stabilną siatkę metryczną dobraną odpowiednio do wielkości dokumentowanych szczegółów. Wszystko musi być wykonane starannie i dokładnie. Przed fotografią niczego się nie ukryje, obnaży ona wszystkie nasze błędy i niedociągnięcia. Jednak dobrze wykonana może zaowocować niezwykłymi rezultatami.

Pierwszym etapem przygotowania powierzchni do fotografii powinno być .....
http://www.archeotyszczuk...togrametria.htm

Cytat

Kolejnym tradycyjnym sposobem dokumentacji zabytków jest fotografia pozwalająca na przekaz informacji dotyczącej tekstury obiektu, barwy oraz szczegółów detalu trudnych do przekazania za pośrednictwem dokumentacji rysunkowej. Dokumentacja fotograficzna obecnie jest wykorzystywana głownie do celów archiwistyki muzealniczej oraz na potrzeby publikacji drukowanych. Forma dokumentacji fotograficznej pozwala na wyeliminowanie subiektywizmu z dokumentacji w zakresie odwzorowania detalu oraz barwy, jednak nadal posiada wiele ograniczeń. Za najpoważniejsze ograniczenie dokumentacyjne należy uznać zniekształcenia obrazu powstające w optyce aparatu fotograficznego i wynikającą z tego trudność dokładnego technicznego - odwzorowania zabytku. Także odpowiedniego metrycznego wyskalowania pozyskanej tą drogą dokumentacji. W sytuacji tej fotografię zabytków można uznać bardziej za przekaz podstawowych informacji wizualnych o obiekcie nie zaś jako pełnowartościową techniczną dokumentację zabytku, pozwalającą na pozyskiwanie miarodajnych informacji o kształcie i proporcji dokumentowanej bryły.
http://www.archeotyszczuk...l/trypolska.htm